مسوولیت نماینده های کارفرما و ناظران مقیم در تاییدات صورت وضعیت ها در نظام فنی و اجرایی ، اهمیت گرفتن تاییدات مالی از کارفرما در قراردادهای مدیریت پیمان در حوزه ساخت و ساز شهری با بازخوانی پرونده های واقعی

 

متن پیش روی برگردان فایل صوتی است که به همت گروه نگارش آماده و در اختیار شما قرار گرفته است.

مرجع حقوق مهندسی ایران همیار و همراه جامعه مهندسی ایران

موضوع این جلسه همانگونه که از سرفصلش مشخص است در خصوص مسئولیت نماینده های کارفرما و ناظران مقیم ، در رابطه با تائیدات صورت وضعیت ها می باشد و آیا نمایندگان کارفرما و ناظران مقیم چه در همان زمان اجرای پروژه و چه در سالهای بعد در خصوص تائیدات مالی صورت وضعیت ها مسئولیتی دارند یا خیر؟در این خصوص پرونده هایی وجود دارد که در ساخت پروژه هایی مانند بیمارستان که پروژه تحویل قطعی شده اما چند سال بعد بازرسی وزارت خانه مربوطه به بررسی هزینه های پروژه پرداخته وبا توجه به نامعقول بوده هزینه ها ، بازرسی مشاور و پیمانکار را بازخواست کرده و به دادگاه خوانده شده اند .

• توصیه ما به شما این است که به عنوان مهندس، در هر پروژه ای که شاغل هستید ،هر سندی را که امضاء می کنید ؛ یک فتوکپی از آن را هم حتماً نزد خود بایگانی کرده و از آن در منزل نگهداری کنید.

 

بازخوانی پرونده اول

دریک شهرستانی وزارت بهداشت در سال 1378 اقدام به برگزاری مناقصه ساخت یک بیمارستان میکند. مطالعات فاز صفر و 1 و 2 این پروژه را مهندس مشاور انجام میدهد اما نظارت بر ا جرای پروژه را خود کارفرما برعهده میگیرد بدین ترتیب که رئیس دانشگاه علوم پزشکی یکی از کارمندان رسمی خود را که مهندس عمران با تجربه ای هم بود و تجربه کار در نظام فنی و اجرایی داشت را به عنوان سرگروه این مجموعه نظارتی انتخاب و به کلیه عوامل پیمانکار معرفی مینماید و کلیه صورت وضعیت ها و پرداخت های مالی با امضای نهایی او پرداخت می شد.یعنی امضای او برای واحد ذیحسابی تعریف شده بود و با امضای او کلیه صورت وضعیت های پیمانکار پرداخت میشد.برای انجام پروژه و کنترل واحد های مختلف اجرایی از قبیل ؛کنترل سازه ومعماری و تاسیسات برقی و مکانیکی و دفتر فنی ؛ لازم بود مهندسان دیگری به عنوان کمک و زیر مجموعه این گروه نظارت ؛ زیر نظر این مهندس عمران که سرگروه بود ، استخدام شوند که این کار هم انجام شد و کادر نظارت تکمیل گردید و پروژه شروع شدو صورت وضعیت ها هم انتهای هرماه توسط پیمانکار ارائه میشد و بعد از رسیدگی و بررسی توسط عوامل نظارتی و تائید نهایی توسط مهندس سرگروه و ارائه به ذیحسابی؛ پرداخت میشد.این روال چهار سال ادامه داشت تا اینکه پروژه آرام آرام به مراحل پایانی خود و به صورت وضعیت قطعی نزدیک شد.

• رقم اولیه قرارداد این پروژه حدود 5میلیارد تومان بود که با احتساب 25% رقم اولیه پیمان، که این مقدار هم کامل پر شده بود؛ و علاوه برآن، قراردادهای متمم دیگری هم که بسته شده بود ؛ رقم نهایی را به حدود 9میلیاردتومان رسانده بود . در اوخر پروژه و بعد از تحویل موقت و نزدیک به تحویل قطعی ، واحد بازرسی وزارتخانه ،به دلیل  بالارفتن رقم اجرای پروژه، موضوع را مورد شک و تردید قرار میدهد و وارد بررسی کارکردهای مالی این پروژه می شود . از طرفی سرمهندس پروژه که در ابتدا توضیح دادیم کارمند رسمی دانشگاه و مهندس عمران هم بود ، حساسیتی نسبت به نگهداری و بایگانی و مراقبت از اسناد و مدارک  نداشت ودر این خصوص کوتاهی کرده و این تصور را داشته که صرفاً مسئولیت او در حد تائید و امضای صورت وضعیت ها میباشد و  مسئولیت دیگری ندارد.

قابل ذکراست که باید توجه داشت ؛ مهندسین که صورت وضعیت ها را به همین راحتی امضا و تائید می کنند بدانند که این امضاها و تائیدیه ها روزی گریبان گیرشان خواهد شد و اگر کورکورانه و بدون توجه به عواقب کار و صرفاً جهت رضایت پیمانکاران ، و حتی عوامل مافوق ، کارکردهای مالی را امضا کنند؛ درصورت بروز هرگونه شک و شبهه ای از طرف بازرسی ؛ مورد بازخواست قرار خواهند گرفت.

بعد از ورود اداره بازرسی به پرونده و بررسی خلاصه کارکردهای مالی پیمانکار و اسناد مربوطه،و خواستن توضیح از رئیس بیمارستان در خصوص دلایل و نحوه پرداخت پول به پیمانکار، رئیس بیمارستان اظهار کرد که نماینده کارفرما که ما معرفی کرده ایم همین مهندس عمرانی است که روز اول معرفی شده و تمام مسئولیت بر عهده ایشان است و باید از او توضیح بخواهید و امضای ایشان به ذیحسابی معرفی شده است  و پرداختها به دستور او بوده است . اداره بازرسی مهندس عمران سر ناظر را برای پاره ای توضیحات احضار کرد و از او خواست برای تک تک آیتم های مربوط به صورت وضعیت توضیح دهد . متاسفانه سرناظر در خصوص روال کار خیلی حضور ذهن نداشت و بایگانی و اسناد و مدارک درستی در دست نداشت و از همه بدتر با اداره بازرسی با عتاب و تندی صحبت و رفتار کرد.سازمان بازرسی از رئیس بیمارستان و نماینده کارفرما و پیمانکار شکایت کرده و به عنوان تضیع اموال بیت المال به دادگاه احضار شدند. پرونده به کارشناسی یک نفره رفته ولی متاسفانه هیچ اسناد و مدارکی برای ارائه به کارشناس  وجود نداشت و متاسفانه نماینده کارفرما  که همان مهندس عمران کارمند رسمی دانشگاه ، به سختی مورد بازخواست قرار گرفت.

• متاسفانه مهندس عمران سرناظر این پروژه به دلیل عدم ارائه اسناد و مدارک پرداختها به کارشناس یک نفره ؛ به زندان محکوم شد و چند مرتبه با قید وثیقه آزاد شد و هم اکنون بعد از چند سال این پرونده مفتوح بوده و از همه بدتر اینکه پیمانکار که پول خود را کامل دریافت کرده است به کانادا رفته و در دسترس نیست.

بنابراین به کلیه مهندسان شاغل در نظام فنی و اجرایی توصیه اکید میشود که باید هر امضایی که بر روی صورت وضعیت پیمانکاران ارائه می گردد؛ کلیه اسناد و مدارک مربوط به آن و دستور کارها و تا تمامی ریز متره های آن باید به صورت بایگانی  نگهداری شود.

• پس مجدداً تکرار میکنیم که مهندسین ناظر و ناظرین عالیه که در نظام فنی و اجرایی شاغل بوده و به عنوان نماینده کارفرما در پروژه ها حضور دارند، اولاً نباید که هر سند ارائه شده توسط پیمانکاران را تائید و امضا کنند. دوماً از کلیه اسناد و مدارک باید یک سری فتوکپی برای خود نگه دارند تا در وقت مبادا اگر کسی آنهارا استنطاق کرد بتوانند پاسخگو باشند .

بحث بعدی ما درخصوص قراردادهای پیمان مدیریت در فضای نظام مهندسی و ساخت و ساز های شهری است 

• فرض کنیم که شما یک ساختمانی را که متعلق به شخص بوده و دولتی هم نیست را به صورت مدیریت پیمان، اجرای آن را بر عهده میگیرید.

قرارداد های مدیریت پیمان به دو صورت منعقد می شوند :

الف – مدیریت پیمان با مصالح و دستمزد

ب – مدیریت پیمان بدون مصالح فقط با دستمزد

در حالت اول شما با صاحب کار وسرمایه گذار اصلی قراردادمدیریت پیمانی منعقد میکنید با این عنوان که تهیه مصالح ساخت و همچنین تامین اکیپ های اجرا ؛ بر عهده شما بوده و در قبال آن ،هر هفته و یا هر 10روز یکبار، با ارائه فاکتور های خرید مصالح به مالک اصلی، دستمزد خود به صورت درصدی از هزینه های مالی که قبلاً توافق شده است را دریافت می کنید . اما در حالت دوم مسئولیت تامین مصالح با شما نیست بلکه با خود مالک و سازنده است و فقط شما به عنوان مدیر پیمان وظیفه تامین منابع انسانی و اکیپ های اجرایی پروژه را دارید و کلیه مصالح توسط خود مالک خریداری و تامین میگردد و پرداخت به اکیپ های اجرایی هم توافقی مثلاً هر یک هفته یک بار و یا هر 10روز یکبار خواهد بود .

در این نوع قراردادها؛ مدیر پیمان باید ماهانه صورت وضعیت تهیه کرده و حتماً به امضاءوتائیدکارفرما برساند.چون این امکان وجود دارد که کارفرما در پایان کار از پیمانکار(مدیرپیمان)شکایت کرده و ادعای پرداخت پول اضافه به مدیر پیمان را ؛ بکند و اگر کار به دادگاه کشیده شود فقط با ارائه صورت وضعیت های تائید شده توسط کارفرما، میتوان کارشناس منتخب و دادگاه را اقناع کرد در غیر اینصورت کارشناس با بازدید از ساختمان ساخته شده هزینه آن را به صورت مترمربع زیربنایی حساب خواهد کرد که قطعاً مدیر پیمان متضرر خواهد شد .

• قاعده کلی قرارداد های مدیریت پیمان بدینصورت است که مدیر پیمان درانتهای هر ماه ویا هر ده روز یکبار صورت وضعیتی از عملیات ا نجام شده را تهیه کرده وبرای تائید به کارفرما و سرمایه گذار ارائه می دهد و کارفرما باید روی تمام صفحات صورت وضعیت را امضا و اثر انگشت زده و نام و نام خانوادگی خود را درج کرده و بنویسد که مورد تائیدش میباشد.این تائیدیه باید توسط شخص طرف قرارداد به مدیر پیمان صادر گردد و اگر قرار است شخص دیگری صورت وضعیت ها را تائید نماید باید آن شخص رسماً و مکتوب، طی معرفی نامه ای به مدیر پیمان معرفی گردید تا وجاهت قانونی پیدا کند در غیر اینصورت مدیر پیمان به هیچ وجه نباید امضا و تائیدیه شخص دیگری را قبول نماید .و باید در متن معرفی نامه قید گردد که تائیدات نماینده معرفی شده کارفرما برابر با تائیدات خود شخص کارفرما میباشد.بهتر است هر چند وقت یکبار خود کارفرما ، صورت وضعیت های تجمعی را هم تائید نماید و بنویسد که مورد تائید میباشد .

نکته بسیار مهمی که باید همیشه به یاد داشته باشید این است که:

” تاییدی های گرفته شده در صورت وضعیت ها از کارفرما؛ از دریافت پول بسیار مهمتر می باشد ” .

پیمانکاران با تجربه درمدیریت پیمان بیشتر به دنبال گرفتن تائیدیه  صورت وضعیت ها هستند تا گرفتن پول از کارفرما. زیرا گرفتن تائیدیه در محاکم قضایی منتج به گرفتن پول خواهد شد.

• پس مجدد تکرار می کنیم که گرفتن تائیدیه صورت وضعیت ها از کارفرما و سازنده ؛ خیلی مهمتر از گرفتن پول است زیرا درمحاکم قضایی تنها مدرکی که به درد پیمانکار و مدیر پیمان میخورد تائیدیه صورت وضعیت ها میباشد.

راهکار میانبری برای دریافت پول از کارفرما وجود دارد . این راهکار بدین صورت است که پیمانکاران با تجربه در امر مدیریت پیمان ، معمولاً در اواخر کار و در مرحله نازک کاری ، از کارفرما تائیدیه ای با این مضمون دریافت میکنند که : تا این تاریخ که ساختمان مثلاً درمرحله نازک کاری ویا …. مبلغ A ریال به تائید کارفرما رسیده است . این تائیدات ریالی در محاکم قضایی بسیار کارساز خواهد بود .بهتر است علاوه بر ارائه صورت وضعیت و گرفتن تائیدیه کارفرما،هر چند ماه یکبار ، مخصوصاً مراحل پایانی کار، یک خلاصه کارکرد مالی در یک صفحه تهیه و به تائید کارفرما برساند که تا این تاریخ مبلغ Aریال در این ساختمان هزینه شده و به تائید کارفرما رسیده است و باید کارفرما آن را امضا نماید .

بازخوانی پرونده دوم

پیمانکار ساختمانی، اندود ماسه سیمان و پلاستر سیمان سفید، نمای یک ساختمان را برعهده گرفته بود .ازطرفی کارهای نازک کاری داخل ساختمان مانند کاشی و سرامیک را هم به صورت دستمزدی انجام میداد. در قراردادش هم کلیه کارهایی را که قرار بود انجام دهد را با ذکر دستمزد برای هر متر مربع قید کرده بود. پیمانکار در حین کار که حدود 6 ماه درگیرش بود هیچ صورت وضعیتی به کارفرما برای تائید نداده بود وفقط از کارفرما پول دریافت میکرد. معمولاً در اواخر کار نازک کاری سازنده ها با کمبود مالی مواجه می شوند و این قضیه در این ساختمان هم اتفاق میافتد و کارفرما پیمانکار را با حرف مدیریت میکند به طوری که در اواخرکار پیمانکار برای تامین دستمزد عوامل اجرایی مجبور به فروش خودروی شخصی خود می شود .در پایان بعد از اتمام کار، پیمانکار درخواست تسویه حساب از کارفرما می کند که کارفرما به او جواب سربالاداده و نهایتاً تصمیم میگیرد که از کارفرما شکایت کند .

• در جلسه دادگاه قاضی از پیمانکار اسنادومدارک خواست که متاسفانه موجود نبود . بنابراین با تعیین کارشناس یکنفره ، از ساختمان بازدید به عمل آمد و دربازدید کارشناس یک نفره، پیمانکار نتوانست کامل عملکرد خود را به کارشناس اثبات نماید و در نهایت، حدود نیمی از طلبش را نتوانست از سازنده بگیرد.

توصیه می شود که پیمانکار باید با سازنده ،کارهای انجام شده را صورت جلسه کرده و به امضای طرفین برساند و سعی کندکه با سازنده دوست و رفیق باشد .

بازخوانی پرونده سوم

همچنین در پرونده ای دیگر یک پیمانکاری که مهندس عمران هم بود ،عملیات سنگ کاری نما و راه پله و کف پارکینگ و حیاط و تمام نقاطی را که د راین پروژه 24 واحدی سنگ نیاز داشت توسط این پیمانکار سنگ کاری شده بود و رقم دستمزد تمام نقاطی را که انجام داده بود در قرارداد ذکر شده بود .پیمانکار تا حدود زیادی هم از کارفرما پول دریافت کرده بود اما هیچ صورت وضعیتی ارائه نداده بود . همانطور که گفتیم معمولاً دراواخر کار کارفرماها با کمبود مالی مواجه می شوند و میخواهند با هر ترفندی از دادن پول و دستمزد به عوامل اجرایی امتناع کنند . در این گونه مواقع یک راه کار میانبر وجود دارد که بتوان مدرک و سندی در خصوص کارهای انجام شده و طلب پیمانکار بدست آورد . لازم است در نزدیکی های آخر کار یک دعوای صوری با کارفرما گرفته شود و از کارفرما طلب پول کرده و او را تحت فشار قرار دهید .وقتی کارفرما اعلام کرد که فعلاً پولی ندارد بگویید که قبول . پس دریک صورت جلسه ای گواهی کنید که تا این تاریخ ، A متر مربع سنگ کار کرده و به مقدار B ریال هم از شما طلب دارم و مورد تائید شما می باشد .وقتی که کارفرما این صورت جلسه را امضاو اثر انگشت زد و تائید کرد که بدهکار پیمانکار می باشد دیگر کارشناس یک نفره نمی تواند پیمانکار را محکوم نماید و در دادگاه ارائه این صورت جلسه یعنی رسیدن پیمانکار به پول.

در این پروژه بنا به توصیه مهندس میر رضوی به پیمانکار ؛ اینکار انجام شد و پیمانکار موفق به اخذ صورت جلسه از کارفرمای خود گردید.